بيدار ماندن در شب امتحان به ويژه براي آنان که در طول ترم توجه چنداني به امتحان پاياني نداشته اند، اهميت بسيار دارد تا آنجا که مشاهده مي شود برخي جوانان براي بيدار ماندن بدون توجه به تبعات آن به راههاي نامعقولي همانند مصرف برخي داروها بدون تجويز پزشک اقدام مي کنند.
برخي افراد بويژه دانشجويان براي بيدار ماندن در شب هاي امتحان به جاي مصرف قهوه و چاي از قرص هاي "ريتالين" از خانواده آمفتامين ها استفاده مي کنند غافل از اينکه مضرات زيادي را به دنبال دارد.
دامنه سوء مصرف اين دارو که گفته مي‌شود ضمن کاهش خواب آلودگي به افزايش تمرکز نيز کمک مي‌کند در مدت کوتاهي به نحوي گسترش يافت که درسال 2002 تنها در آمريکا بيش از هفت ميليون نفر که يک ميليون نفر آنان از دانشجويان بودند از اين دارو استفاده مي‌کردند.
اين درحالي است که عوارض شديد سوءمصرف ريتالين به طور مرتب توسط جامعه پزشکي هشدار داده مي‌شود اما با اين وجود، ريتالين، بالاترين مصرف غيرقانوني را در بين دانشجويان دارد.
رواج مصرف ريتالين به ويژه بين دانشجويان در سيستان و بلوچستان دغدغه اي است که مديرکل بهزيستي اين استان آن را اعلام مي کند و اگرچه مسوولان دانشگاه علوم پزشکي رواج آن به ميزان گسترده را تاييد نمي کنند، اما با اين حال همگي بر آسيب شناسي مصرف آگاهانه اين نوع دارو و با توصيه پزشک تاکيد دارند.
يکي از جوانان زاهداني مي گويد: اين دارو هم اکنون در شب‌هاي امتحان به روش‌هاي مختلفي مانند خوردن قرص، استنشاق پودر يا تزريق مايع آن استفاده مي‌شود.
اعتياد و سوء مصرف داروها و ترکيبات مخدر پديده شومي است که هرازگاهي با چهره و ترفندي تازه جوامع بشري را تهديد مي کند.
انديشه‌هاي پليدي که در سوداي کسب درآمدهاي کلان و بادآورده به قيمت تباهي جوانان، هر روز با حيله و فريبي تازه دست اندرکار رواج متاع شوم خود هستند تا اگر امروز تصوير کليشه‌ اي يک معتاد در قالب موجودي نحيف و آواره با مواد مخدر سنتي چون ترياک و حشيش و هرويين براي هر انسان سالمي زشت و بدبو جلوه مي کند، مخدرها را در ظاهري جديد، فريبنده و با ترفندهايي تازه و حتي به ظاهر علمي و موجه! به طعمه‌هاي خود عرضه کنند.
از جمله نمودهاي نگران کننده اين پديده گرايش برخي دانشجويان به سوء مصرف دارويي موسوم به ريتالين با انگيزه بيداري در شب‌ها به ويژه در ايام امتحانات آخر ترم است!
بارها و بارها مسئولان و جامعه پزشکي،جوانان را باعوارض جبران ناپذير ماده مخدر صنعتي آمفتامين ها که قرص هاي اکستازي، ريتالين و ماده مخدر شيشه در کنار هم قرار مي گيرند، آگاه کرده اند.
متيل فنيديت با نام تجاري «ريتالين» توسط کمپاني داروسازي «نوارتين» در سال 1954 به بازار دارويي دنيا عرضه شد.
در ابتدا قرار بود اين دارو براي درمان افسردگي، خواب آلودگي در طول روز و سندرم خستگي مزمن استفاده شود اما بتدريج با پيشرفت علم و تجربه هاي گوناگون مشخص شد مي توان از اين دارو در درمان کودکاني که دچار اختلال پيش فعالي و کم توجهي هستند (ADHD) نيز استفاده کرد.
در ابتدا تمام ماجرا از کالج هاي آمريکايي و استراليايي شروع شد ، قرص «ريتالين» همچنين خواصي شبيه آمفتامين (همان قرصي که به اکستازي مشهور است) دارد و دانشجويان به دليل تاثير آن در درمان خواب آلودگي در طول روز، براي درس خواندن يا مهماني هاي شبانه شان چند عدد از اين قرص ها را مصرف مي کردند.
قرص هاي ريتالين در وهله نخست براي درمان يکي از انواع اختلال بيماري هاي رواني دوران کودکي به نام "پيش فعالي همراه با نقص توجه" استفاده مي شود، در مواقعي نيز توسط پزشکان براي درمان بيماران مبتلا به " حمله خواب" تجويز مي شود.
همچنين ريتالين به عنوان دارويي با اثر سريع در درمان افسردگي کاربرد دارد ولي در سال هاي اخير مصرف خودسرانه اين دارو در کشورها رو به افزايش گذاشته است که کمبود آگاهي از آثار و ويژگي هاي اين قرص مي تواند نگران کننده باشد.
به گفته سيد"منتظر شبر"مديرکل بهزيستي سيستان وبلوچستان گزارش هاي متعددي وجود دارد که برخي از افراد براي بيدارماندن در شب هاي امتحان دراين استان به جاي مصرف قهوه و چاي از قرص هاي ريتالين استفاده مي کنند.
شواهدمتعددحاکي ازآن است که اين افراد از قرص هاي يادشده استفاده مي کنند تا بتوانند چندين ساعت متوالي بيدار بمانند و به شکل غيرمعمول تمرکز خود را در مدت طولاني حفظ کنند.
مدير کل بهزيستي سيستان و بلوچستان با اظهار نگراني از افزايش اين داروي صنعتي بين جوانان و دانشجويان استان اظهار داشت: متاسفانه مصرف ريتالين بين دانشجويان روند رو به رشدي داشته است.
شبر افزود: اين روند در امتحان هاي ترم جديد به اوج خود رسيده به طوري که اکنون مصرف اين دارو به نوعي همانند متادون عموميت پيدا کرده است.
او ادامه داد: از آنجا که ريتالين دارويي است که توسط پزشکان تجويز مي شود، مصرف کنندگان تصور مي کنند اين قرص ها بي خطرند و از طرفي "بد نامي" مواد مخدر را ندارند.
شبر بيان کرد: اين موضوع سبب نگراني و حساسيت مجموعه بهزيستي به عنوان نهاد پيشگام در پيشگيري از اعتياد، شده است.
وي افزود: بايد مسوولان مربوطه جواب دهند که چطور دارويي که فروش آن بدون نسخه پزشک ممنوع است به اين راحتي در اختيار جوان ها قرار دارد.
او ادامه داد: ريتالين دارويي است که در کشور ايران توليد مي شود و تنها محل عرضه آنها داروخانه ها هستند.
مدير کل بهزيستي سيستان و بلوچستان بيان کرد: بايد مسوولان براي جلوگيري از روند مصرف اين دارو بين دانشجويان تمهيدات ويژه اي بيانديشند.
وي تاکيد کرد: بهتر است دانشجويان براي بيدار ماندن در شب هاي امتحان از داروي هاي گياهي يا همان نوشيدني هاي معروف قهوه و نسکافه استفاده کنند.
او ادامه داد: گل گاوزبان نيز نقش موثري در آرامش و کاهش استرس در بين دانشجويان دارد.
شبر اظهارداشت:عصبي شدن و بي خوابي،حالت تهوع و استفراغ،احساس سرگيجه و سردرد، تغييرات ضربان قلب و فشار خون بصورت افزايشي، خارش و جوش هاي پوست، دردهاي شکمي، کاهش وزن و مشکلات معده، مصرف دايمي و اعتياد(وابستگي و بروز حالت هاي روان پريشي (جنون) از علايم وابستگي به ريتالين است.
وي افزود: همچنين پس از قطع اين دارو، در مصرف کننده عوارض افسردگي نمود پيدا مي کند.
سرپرست دانشگاه علوم پزشکي زاهدان نيز در اين باره به خبرنگار ايرنا اظهار داشت: مصرف ريتالين بين دانشجويان سيستان و بلوچستان به سبب نظارت هاي دقيق توسعه پيدا نکرده است.
دکتر "منصور شکيبا" افزود: ريتالين تنها با نسخه روانپزشک، متخصص مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب و متخصص اطفال تجويز و توسط داروخانه به بيماران تحويل مي شود.
او ادامه داد: ممکن است برخي سوءاستفاده هايي از اين داور وجود داشته باشد آن هم بدين صورت که دانشجو يا جوان از داروهاي فردي بيمار در درون خانواده، استفاده کند.
شکيبا که دکتراي روانپزشکي نيز دارد، بيان کرد: اين داروي اعتياد آور از خانواده مواد مخدر صنعتي است و تنها در برخي اوقات به ناچار براي درمان افسردگي و کودکان پيش فعال استفاده مي شود.
معاون غذا و داروي دانشگاه علوم پزشکي زاهدان نيز در اين باره به ايرنا اظهار داشت: ريتالين از سري داروهايي است که با نظارت دقيق توزيع مي شود.
"عليرضا مبارکي" افزود: همچنين براي توزيع اين دارو در هر شهري از استان يک داروخانه به عنوان نمونه در نظر گرفته شده است و بيماران با ارايه نسخه پزشک و مدارک هويتي مي توانند دارو را دريافت کنند.
او ادامه داد: ريتالين همانند ترامادون براي جلوگيري از عوارض سوء مصرف تحت نظارت دقيق قرار دارد.
مبارکي بيان کرد: در گذشته ترامادون که داروي اعتياد آور است در بين دانشجويان به سبب سرحالي و بيدار نگه داشتن، مصرف زيادي داشت.
وي افزود: اما اکنون چند سالي است که با سياست هاي اعمال شده تنها 10 داروخانه با سهميه 20 بسته مجاز به توزيع ترامادون با نسخه پزشک هستند.
او ادامه داد: احتمال قاچاق اين دارو از آن سوي مرزها با نام ديگري وجود دارد بطوري که با قطع توزيع آزاد ترامادون در داروخانه هاي ايران اين دارو ساخت کشورهاي هند و پاکستان با نام انگليسي آن در بازار قاچاق دارو ديده شده است.
مبارکي بيان کرد: بعيد مي دانم در شرايط کنوني مصرف ريتالين در بين دانشجويان سيستان و بلوچستان رواج داشته باشد.
وي تاکيد کرد: دانشگاه علوم پزشکي بويژه معاونت غذا و دارو تمامي تلاش خود را براي آشنا کردن مردم استان با عوارض داروهاي اعتياد آور بکار برده است